Επαγγέλματα που χάθηκαν στο χρόνο

Όταν ο χρόνος κυλά, κυλά αμείλικτα, αφήνοντας πίσω του σημάδια. Αυτό σε συνδυασμό με την εξέλιξη της ανθρωπότητας, με τη βοήθεια πάντα της επιστήμης και της τεχνολογίας, έκανε κάποια επαγγέλματα να χαθούν για πάντα. Επαγγέλματα που αν και κάποτε μεσουρανούσαν, σήμερα, η ύπαρξη τους μας φαίνεται τουλάχιστον παρωχημένη. Έψαξα και βρήκα μερικά από αυτά και κατέληξα στα πιο περίεργα. Εις μνήμην τους θα σας τα περιγράψω.

Αβδελλάς

Αν κάποιοι δεν τις γνωρίζετε , ήρθε ο καιρός να σας συστήσω με τις βδέλλες. Η βδέλλα είναι ένα είδος σκουληκιού που ζει σε έλη, λίμνες και νερά. Το στόμα της διαθέτει τρεις σειρές από δόντια με τα οποία κολλά στο δέρμα του ανθρώπου ή του ζώου και ρουφά το αίμα με το οποίο τρέφεται. Μέχρι και τα μισά του προηγούμενου αιώνα, όσο οι βδέλλες χρησιμοποιούνταν για θεραπευτικούς σκοπούς, ανθούσε το επάγγελμα του αβδελλά.  Σε περιπτώσεις πίεσης ή πονοκεφάλων, οι βδέλλες ήταν το «εργαλείο» για τις τοπικές αφαιμάξεις. Οι πρώτοι που εξάσκησαν  το εν λόγω επάγγελμα, ήταν οι αθίγγανοι, οι οποίοι έμπαιναν ξυπόλητοι στα νερά και συνέλεγαν τις βδέλλες με τα χέρια. Στη συνέχεια τις τοποθετούσαν, συνήθως ανά δυάδες, σε μικρά βαζάκια, τα οποία διέθεταν προς πώληση.

Σαματατζής

Όσα κι αν σας φαίνεται περίεργο, πρόκειται για επάγγελμα και μάλιστα ιδιαίτερα προσοδοφόρο. Ο σαματατζής ήταν σε ελεύθερη μετάφραση ο «πληρωμένος ταραξίας δημοσίων συγκεντρώσεων». Κατά την άσκηση του «επαγγέλματος» , η συνήθης πρακτική λειτουργούσε κάπως έτσι: όταν ο «εργοδότης» τα έβρισκε σκούρα σε κάποια διαφωνία, ο σαματατζής επενέβαινε άμεσα με φωνές και ακατονόμαστες φράσεις, με αποτέλεσμα να διεγείρει το θυμό των παρευρισκομένων και να «διακοπεί η συνεδρίασης». Χαρακτηριστικό ήταν πως η πληρωμή έπρεπε να προκαταβάλλεται καλύπτοντας έτσι την πιθανότητα σπρωξίματος ή και ξυλοδαρμού. Οι καριερίστες του επαγγέλματος άλλων εποχών, στην ερώτηση «τι επαγγέλλεσαι» απαντούσαν γενικά κι αόριστα «επιχειρήσεις».

Κόφτης πάγου

Τι κι αν σήμερα δεν μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα ούτε για μια ημέρα; Κάποτε αυτό υπήρξε απλά καθημερινότητα. Κι αφού δεν υπήρχε ρεύμα , δεν υπήρχαν και ψυγεία. Και πώς θα συντηρούνταν τα ευάλωτα προϊόντα; Έτσι, ανακαλύφθηκαν τα ψυγεία πάγου. Και ο πάγος; Κάποιος έπρεπε να φέρει τον πάγο λοιπόν. Κι εδώ μπαίνει ο κόφτης πάγου, ο άνθρωπος που όργωνε παγωμένες λίμνες και βουνά κόβοντας μεγάλα παγωμένα κομμάτια με πριόνια. Ήταν ένα επικίνδυνο επάγγελμα μέσα σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

Φανοκόρος

Άλλο ένα επάγγελμα που έσβησε ο ερχομός του ηλεκτρικού ρεύματος ήταν το επάγγελμα του φανοκόρου. Οι φανοστάτες, οι στύλοι με τα φανάρια για τον φωτισμό των δημόσιων χώρων δηλαδή, χρειάζονταν καθημερινή φροντίδα και κάποιος έπρεπε να την κάνει. Χρησιμοποιώντας μακριές βέργες, οι φανοκόροι άναβαν, έσβησαν και ανεφοδίαζαν τους φανοστάτες.

Σφουγγαράδες

Οι πρώτες αναφορές στο επάγγελμα των σφουγγαράδων γίνονται ήδη από τον Όμηρο, αλλά και μεταγενέστερους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς. Επάγγελμα σκληρό και επικίνδυνο, έγινε μεγάλο προνόμιο για τα άγονα και φτωχά νησιά του Αιγαίου. Η δουλειά των σφουγγαράδων είναι η αλιεία, έπειτα η επεξεργασία και τέλος το εμπόριο των σφουγγαριών. Το επάγγελμα άκμασε στα μέσα του 19ου με αρχές 20ου αιώνα στα Δωδεκάνησα και κυρίως στην Κάλυμνο και τη Σύμη,ενώ έπειτα επεκτάθηκε και σε άλλα μέρη. Όμως, η νόσος των δυτών, όπως και οι θάνατοι από ασφυξία ή ολική παράλυση θέριζαν τους σφουγγαράδες της εποχής, λόγω της άγνοιας των κανόνων κατάδυσης και της παρατεταμένης διαμονής τους στο βυθό. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια ανάκαμψη στον τομέα της σπογγαλιείας σίγουρα πολύ πιο ακίνδυνα και απλά.

Πλανόδιος Φωτογράφος

Πάντα αναρωτιόμουν πώς και από ποιον βγήκαν αυτές οι φωτογραφίες που έχει καδράρει ο παππούς και η γιαγιά πάνω απ’ το κρεβάτι τους. Η απάντηση στην απορία μάλλον είναι απλή. Ένα σπουδαίο επάγγελμα, αυτό του πλανόδιου φωτογράφου, έδωσε πλούσιο υλικό στην ιστορική μνήμη του τόπου μας. Η μηχανή του ήταν ένα τετράγωνο κουτί (σκοτεινός θάλαμος ή κάμερα) που στηριζόταν σε τρίποδο. Πίσω από το κουτί ήταν ένα μαύρο κάλυμμα που χωρούσε το μισό κορμί του, όταν φωτογράφιζε. Μέσα στο κουτί είχε τα σκαφάκια με τα υγρά, μέσα στα οποία κουνούσε το χαρτί, μέχρι να “ζωντανέψει” η φωτογραφία. Μετά σκούπιζε το χαρτί με πετσέτα, το έπλενε με νερό και αφού στέγνωνε παρέδιδε έτοιμη στον πελάτη την φωτογραφία.

Αχθοφόρος ή χαμάλης

Η εικόνα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή από μόνη της. Η λέξη αχθοφόρος προέρχεται από τις λέξεις άχθος + φέρω, όπου άχθος είναι το βάρος, το φορτίο. Οι αχθοφόροι ή χαμάληδες μετέφεραν πράγματα με την πλάτη τους, φορώντας την χαμαλίκα (ένα πάνινο επίστρωμα στη ράχη του αχθοφόρου για να σηκώνει ευκολότερα τα βάρη). Δούλευαν κατά περίσταση και όπου έβρισκαν και φυσικά ανήκαν στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Η δουλειά τους λεγόταν χαμαλίκι , από το τούρκικο hamallik που σημαίνει χειρωνακτική εργασία σκληρή και επίπονη. Χαμαλιάτικα λέγαν την αμοιβή του αχθοφόρου.

Φυσικά δεν τελειώνουν εδώ. Είναι αμέτρητα ακόμα: ο γαλατάς, ο νερουλάς , ο καλαθοποιός, ο πεταλωτής, η καπελού, ο μεταπράτης, ο ντιβανάς , ο λούστρος, ο λατερνατζής, ο αγωγιάτης, ο βαρελάς, ο ντελάλης και πολλά ακόμα. Επαγγέλματα που έδωσαν τη θέση τους στα σημερινά, τα οποία μπορεί να είναι πιο πολύπλοκα αλλά σίγουρα όχι πιο ενδιαφέροντα!